Natte fotografie is de basis van mijn fotografie. Manuele camera's met manuele lenzen. Geen autofocus of automatische belichting. Mijn favoriete camera's waren de Contax RTS met de Carl Zeiss lenzen, de compacte Plaubel Makina 6x9cm en de Linhof Technika 4x5".
Het heeft geduurd tot ik voor enkele jaren een Canon EOS DS1 in tweedehands kocht dat ik het "fotografie"-gevoel terug had. De DS1 voelt en reageert als een klassiek fototoestel.
Lenskwaliteit en bokeh
Met de actuele lenzen ben ik zeer ontevreden. Het contrast, scherpte en bokeh is anders en harder dan bij de manuele lenzen die ik vroeger gebruikte. Op het vlak van optieken ben ik zeer kieskeurig. Ofwel moet een lens perfect zijn ofwel moet de vervorming een meerwaarde zijn en niet storend.
Een tijd lang heb ik zelf objectieven gemaakt op basis van afzonderlijke lenzen of door bestaande objectieven aan te passen. Altijd was ik op zoek naar een manier om het licht beter weer te geven. Josef Sudek en Heinrich Kühn zijn mijn grote voorbeelden.
Het beheren van de bokeh en de scherptediepte samen met de intimistische onderwerpen spreekt me het meeste aan.
Bokeh en onscherpte zijn weer in de mode door de Lomography. Een leuke evolutie. Jammer genoeg is er geen digitale versie. Er is toch nog altijd een groot verschil tussen de originele versies van de camera's en lenzen en deze die Lomography terug op de markt brengt.
Selectie van manuele lenzen
Volgens mij hebben bepaalde (Oost-)Duitse en Russische manuele lenzen de beste bokeh weergave. Niet de Japanse zoals de Wikipedia referentie schrijft.
Na lang zoeken heb ik een set lenzen kunnen samenstellen die me zeer bevalt:
Carl Zeiss Jena Flektogon 20mm f:2.8: Een heldere groothoeklens met een aparte scherptediepte. De meeste groothoeklenzen hebben weinig bokeh maar de Flektagon is een uitzondering. Het is een manuele lens met schroefdraad (M42) die gemakkelijk met een simpele adapter op de EOS DS1 past.
Carl Zeiss Jena Pancolar 80mm f:1.8: een klassieker onder de portretlenzen. Zeer lichtsterk met een super bokeh. Een van mijn lievelingslenzen. Manuele lens met schroefdraad gemaakt in het voormalige Oost-Duitsland.
Cyclop H3T-1 85mm f:1.5: een buitenbeentje binnen de manuele lenzen. Oorspronkelijk was dit een objectief van een nachtzichtkijker. Doordat de Cyclop een M42 aansluiting heeft kan die ook gebruikt worden op gewone camera's. De Cyclop heeft geen diafragma en kan dus enkel bij volle opening gebruikt worden. Deze lens heeft een unieke combinatie van haarscherp te zijn in combinatie met de een sterke sferische aberratie. Dit maakt dat er een soort beweging zit in de onscherpe achtergrond maar tevens is de voorgrond super scherp. Het is wel niet eenvoudig om scherp te stellen met deze lens.
Carl Zeiss Jena Sonnar 180mm f:2.8: een joekel van een lens die oorspronkelijk gemaakt werd voor 6x6 formaat maar perfect past op de EOS. Een middellange telelens met een mooie opening. Veel glas dus en relatief zwaar maar nog altijd uit de hand mee te fotograferen. Een zeer scherpe lens met een mooie volume weergave.
Daarnaast gebruik nog mijn oude Contax Zeiss lenzen. Deze passen perfect op de EOS DS1 met een aangepaste adapter. Vooral de 60mm 2.8 Makro is een bijzondere lens.
Techniek is zeer belangrijk in fotografie maar op de eerste plaats komt het zien. Het is zinloos om te fotograferen indien je het niet ziet...
For the first time a large collection of more than 30 classic and vintage telescopes and accessories will be for sale at ATT Essen. ATT Essen is one of the biggest telescope fairs in Europe
Anamorfose Curiosa is proud to offer one of the most important Polarex - Unitron collections for sale. From the cute 40mm over the folded 75mm to the majestic 102mm equatorial scope.
If your looking for Carl Zeiss telescopes and lenses, come and admire the Zeiss 150mm Triplet Apo lens.
Besides this Classic telescope we also show antique telescopes by Steinheil, Goerz, Merz and Bush
William Edward Wilson,
Dumbbell Nebula, 1894
Vintage anstronomy photos and books
Classic and antique telescopes are not only great to look at but also have a historical importance. Used by the pioneers of astrophotography.
We will bring a fine collection of vintage astronomy photos and books from the 1850's until the 1950's.
Photos made by E. E. Barnard, Dr. Max Wolf, Mount Wilson, Mount Palomar, Lick Observatory, etc...
This is a unique opportunity to acquire a real piece of astronomy history.
In een wereld waar een 30cm Ritchey Chrétien de maatstaf aan het worden is een 10cm refractor vrij banaal. Een klein instrument dat meestal wordt herleid tot een volgkijker op een van die grote telescopen.
Zo spreken ze niet over een 10cm Polarex refractor. Al is het maar een 10cm refractor het is toch een grote telescoop. Komt het door zijn lange witte buis? De fenomenale afwerking? Het feit is dat het voor veel (oudere) amateur-astronomen een mythische kijker is. Tot de jaren 70 vergaapten ze zich aan de catalogi en advertenties van deze telescoop. Die was buiten bereik van de gewone amateur. Ongelooflijk duur. Was het niveau van een sterrenwacht sterrenkijker.
De 10cm nu
Waar staan we nu met de 10cm Polarex? Ze worden verzameld door enkele fanatici die ze koesteren als relikwieën. Enkelingen gebruiken ze nog. Ik behoor daarbij. Dit is ver uit mijn favoriete telescoop.
De 10cm met de equatoriale montering is een prachtinstrument dat de top is op het vlak van optische prestaties en mechanische afwerking. Niets werd aan het toeval overgelaten. Elk onderdeel werd zeer goed doordacht door de Japanse ingenieurs. Dit maakt dat het een ongelooflijk gebruiksvriendelijk instrument is spijts zijn buis van anderhalve meter. De kleinere Polarex telescopen hebben meestal een iets te lichte montering volgens de telescoop. Dit is niet het geval met de 10cm. Alles is in balans. De montering heeft nog ruimte over voor een serie accessoires.
De accessoires zijn een onderdeel van de magie van de 10cm. Polarex had een systeem ontwikkeld van mooie zwarte buisringen die dienden om volgkijkers, tegengewichten en camera's op de buis te monteren.
Deze graad van afwerking komen we nog enkel tegen bij de high end refractors en monteringen.
De equatoriale montering
De typisch zwarte montering heeft is zeer stabiel met weinig of geen backlash. Er is enkel een worm en wormwiel op de RA. Dit is het enigste nadeel. Die wordt gecompenseerd door een zeer fijne regeling met een veer op de DEC.
Op de RA-as kan er een volgmotor bevestigd worden. Er zijn twee originele aandrijvingen: een elektrische motor of de zeer zeer zeldzame klok. Nu is er ook een moderne versie van een elektrische motor die gemaakt wordt door Tony Costanzo van Astronomy-Shoppe uit de VS. Deze moderne motor is zeer mooi afgewerkt en werkt zeer precies. Er is ook een hand box voorzien met twee snelheden. Mooi en handig. Een perfect en noodzakelijk accessoire.
Typisch voor de Polarex montering zijn de stangen voor de fijnregeling.
Ben bezig met een visueel onderzoek naar de leef en werkomgeving vanEdward Emerson Barnard. Een van de belangrijkste astrofotografen die werkte aan de Observatoria van Lick, Yerkes en Mount Wilson.
In een publicatie uit 1907 van Mount Wilson vond ik een illustratie van een optische werkplaats met een 60" spiegel. Op een originele foto van de optische werkplaats van Yerkes observatory staat er een Thonet stoel op de voorgrond. Die zelfde stoel staat op de Mount Wilson foto.
Grappig toeval of meer. Als fait divers postte ik die twee foto's op het forum van de Antique Telescope Society. Wat blijkt die Thonet-stoel is de handtekening van Ritchey!
Ritchey was een van de grootste vernieuwers van telescopen van de twintigste eeuw. Samen met de Fransman Chrétien ontwierp hij de Ritchey-Chrétien telescoop. Een variante op de Cassegrain reflector die ook gebruikt werd voor de Hubble Space Telescope.
Het wordt nog leuker de Thonet stoel werd gemaakt door Ritchey. Voor hij begon spiegels te maken was hij meubelmaker.
Laatste associatie met de Thonet stoel van Ritchey is de Cassegrain die in onze sterrenwacht staat is een variante van een Ritchey-Chrétien
En dit allemaal naar aanleiding van een Thonet stoel...
Een stralende vroege lentedag met een straalblauwe hemel. De gelegenheid om de zonnetelescopen buiten te zetten op de hoek van het terras en het tuinpad.
Meestal laat ik de ganse dag de telescopen buiten staan om dan in het voorbijkomen de veranderingen op de zon te bekijken (voordeel van thuis te werken). In de loop van een dag kunnen de zonnevlekken en vooral de protuberansen geweldig veranderen.
Vorige nacht was een belangrijke stap vooruit in het gebruik van de Cassegrain en de Fullerscopes montering.
Na maanden van zoeken en afstellen heb ik eindelijk kunnen genieten van de volle mogelijkheden van dit complexe instrument.
Een telescoop en montering is sowieso niet een plug-and-play toestel. Het neemt altijd een tijd in beslag om het af te stellen en te leren kennen. Soms hebben de gebruikers niet het geduld en (ver)oordelen te snel een toestel. Meestal liggen de mankementen aan de gebruiker en niet aan het toestel.
Dit is zeker ook waar voor klassieke telescopen. Die hebben een eigen karakter en het vraagt tijd en veel geduld om de sterktes en zwaktes te leren kennen.
Dit is zeker zo voor de 12" Classical Cassegrain met de Fullerscopes montering.
Was bijna de scope aan het opgeven. Aan het denken om die te vervangen door een recenter model. Na maanden van gebruik slaagde ik er maar niet in om een degelijk beeld te krijgen dat voldeed aan mijn verwachtingen van een 30cm telescoop. De andere, kleinere telescopen, leverden telkens betere beelden. De montering was zeer moeilijk onder controle te houden.
Om te begrijpen waarom Anamorfose Curiosa een logische evolutie is binnen datgene waar we al twintig jaar mee bezig zijn moeten we terugkeren naar de Griekse betekenis van "Anamorfose". Analyseren en vervormen. Het is het creëren van een nieuwe vorm op basis van een analyse van de oorspronkelijke vorm. Het meest gekende voorbeeld zijn de anamorfose tekeningen en gravures die enkel duidelijk worden als ze bekeken worden met behulp van een optisch hulpmiddel (spiegel of lens).
Anamorfose is nauw verbonden met de oorsprong en de vroege geschiedenis van de fotografie. Wij passen de anamorfose techniek toe op de fotografie: historische foto's analyseren door ze in context te plaatsen. Dit kan een historische context of een visuele confrontatie met andere foto's. Op deze manier krijgt een foto een nieuwe betekenis of wordt de oorspronkelijke betekenis van de foto duidelijk.
Dat is de achterliggende filosofie van het foto-antiquariaat Anamorfose. Het maakt dat we zeer veel onderzoek doen naar beelden.
Hoe vertaal je deze filosofie en hoe breng je het resultaat naar buiten? In de eerste plaats via de website. Een zeer dankbaar medium om de historische foto's kenbaar te maken en te delen met verzamelaars en geïnteresseerden.
Een website is beperkt.
Er is nood aan een fysieke confrontatie van de foto's als object. Daaruit is de Collector's Room ontstaan. Een fysieke ruimte geïnspireerd op het historische prentenkabinet.
Anamorfose Curiosa is nog een stap verder naar het rariteitenkabinet. Waar historisch exotische objecten van verre landen werden samengebracht vinden wij nu het exotische in de geschiedenis. Van lateraal exotisme naar een verticaal exotisme.
Door objecten van verschillende periodes en locaties samen te brengen met de historische fotografie en stomme film krijg je terug vervreemding en en een nieuwe vorm.
Een volgende stap in de zoektocht naar de anamorfose.
Op een Amerikaanse astronomie website stonden er twee geruchtmakende telescopen te koop. Off all places in België. Een reusachtige prachtige 10" of 25cm refractor en een Modified Classical Cassegrain reflector met een doormeter van ongeveer 30cm.
Dit zijn geen doordeweekse telescopen. Zeker niet in België.
Contact genomen met de sterrenwacht The Naval Astrometric Station in Brussel en een afspraak gemaakt in Luik. Niemand had er ooit van gehoord. Jacques Lefevre is een zeer aangename man en een zeer gedreven (amateur) astronoom.
De 25cm refractor is te groot voor mijn tuinhuisje. De Modified Classical Cassegrain zou er precies in passen.
Optische configuratie
Jacques had de telescoop in de late jaren zeventig laten maken in de VS door een serie van de beste telescoop makers. Vaughn Parsons van Intermountain Optics voor de spiegels (Schott Supremax), Paul Jones van Star Instruments voor het slijpen van de spiegels en Morvac Optical Coatings voor de coatings van de spiegels. Het is dus geen commerciële kijker maar een op maat gemaakte telescoop van de beste kwaliteit.
Deze kijker zou een perfecte oplossing zijn voor de C11 Schmidt Cassegrain die in de sterrenwacht stond en me optisch niet echt beviel. Ik was op zoek naar een telescoop met een grote doormeter met een zeer goed (perfect?) optisch systeem.
Een Cassegrain telescoop is een zeer goede oplossing maar met enkele serieuze nadelen. Vooral last van coma. Door de secundaire spiegel te vervangen door een hyperbolische spiegel (Ritchey - Chrétien systeem) is de kijker coma vrij.
De equatoriale montering
Toevallig was er bij de MCC een welbekende Fullerscopes MK IV montering op een Caterpillar-kleurige (geel) solide trapezium zuil. Daar ik al veel ervaring heb met deze monteringen was dit een pluspunt. Moest enkel de motoren van de bestaande Fullerscopes montering wisselen.
De montering heb ik grondig getest en nagekeken met een 102mm Polarex. Zeer goede versie van de Fullerscopes MK IV. Deze is nu vastgemaakt in de betonnen fundering van de sterrenwacht. Zie het foto album met de testopnames.
Renovatie
De telescoop en montering waren intensief gebruikt geweest. Wel op een professionele en intelligente manier. Duidelijk dat er mensen mee gewerkt hadden die wisten wat een Yesteryear Research Grade telescoop is. Jammer genoeg stellen we vandaag andere eisen en gebruiken we andere technieken. De buis moest eerst ontdaan worden van alle overbodige accessoires. Het resultaat waren 63 gaten. Deze stoppen en de buis opnieuw schilderen. Drie lagen lak. De aluminium onderdelen moesten ook beschermd worden tegen oxidatie. Dus ook een paar lagen verf. Gekozen voor de kleuren van de Polarex: simpel gebroken wit en zwart. De buis moest aan de binnenkant ook aangepakt worden. Zien dat alles mooi mat zwart is. De MCC was geïnspireerd op een historische telescoop die ooit in het Griffith Observatory gestaan heeft en er is een kooi vooraan. Over de esthetiek kan men discuteren maar het is wel zeer functioneel. Deze kooi was zilverkleurig en zorgde voor te veel reflectie. Dus ook in het zwart.
First light
Natuurlijk had ik de kijker nog niet kunnen testen.
Na een eerste test samen met mijn astro-vriend Philip merkten dat er toch het ene en het andere in echt optimaal was met de spiegel ophanging, baffle buis en de focuser. Dus tegelijkertijd alles open maken en nazien. Dit is een verhaal voor een andere blogbijlage. Eens de spiegel van de telescoop was deze nagezien en gekuist. Het is een prachtige spiegel. De spiegel juist in de cel geplaatst.
Nu staat de MCC terug op de Fullerscopes in de sterrenwacht. Gisterenavond onder ronduit slechte weersomstandigheden het geheel kunnen collimeren en testen. Veel sluier- en andere wolken maar toch net genoeg om Jupiter en de Maan te kunnen waarnemen. Bij momenten zag ik een beeld dat gelijkt op een refractor beeld. Puntgaaf. Wauw.
Het beeldveld is veel kleiner dat dit van de C11 maar optisch perfect. De ideale hoge resolutie kijker voor kleien objecten. Daarvoor is deze kijker ook gemaakt. Jacques Lefevre is gespecialiseerd in dubbelsterren.
Hier en daar moet de MCC nog wat afgesteld worden maar het is een zeer beloftevolle opstelling.
Geïnspireerd door de biografie van Edward Emerson Barnard ben ik anders gaan waarnemen. Meer aandacht voor de ruimte tussen de sterren. Voor details in de donkere achtergrond.
Zwakke objecten waarnemen is een uitdaging. Soms gebeurd het dat ik de eerste moment geen deepsky object zie. Geen nevel of stelsel. Enkel het zwart tussen de sterren. Door de telescoop een klein beetje geen en weer te bewegen merk je dat er "iets" is. Dit een trucje van Barnard. Dat iets is meestal vaal donkergrijs tegen een zwarte achtergrond. Weinig contrast. Door langer te kijken (soms enkele minuten) wordt het object alleen maar duidelijker. Tot dat er detail zichtbaar wordt. Het blijft een vaal beeld maar het loont de moeite.
De grote spelbrekers zijn de lichtvervuiling en de dikwijls mindere seeing. Lichtvervuiling is min of meer op te lossen met speciale filters. Dit gaat soms gepaard met verlies van de natuurlijke kleuren en de zwakkere omgevingssterren.
Het meest spectaculair is de Melkweg. Tussen de sterren van de Melkweg is er zoveel nevel te zien. Niet scherp maar je merkt dat de achtergrond tussen de sterren niet egaal zwart is. Er zijn veel nuances. Een wonderlijke wereld.
Een ander interessant voorbeeld is de Rosettenevel. Een zeer mooie open sterrenhoop omgeven door een emissienevel. De open sterrenhoop is zeer goed te zien. Maar de nevel is veel zwakker. Door perifeer waar te nemen zijn de details in de nevel duidelijk zichtbaar.
Het is vrij vermoeiend voor de ogen om lange tijd perifeer waar te nemen. Maar met veel oefening en geduld lukt het. De meeste deepsky waarnemingen doe ik met de C11 met een 25 of 30mm Nagler oculair. Een vergroting van 100X zorgt voor een mooie donkere achtergrond en nog voldoende beeldveld om de zeer zwakke objecten waar te nemen.
Een goed afgestelde montering helpt ook. De gerestaureerde Fullerscopes MK IV is een zeer goede montering. Ze is niet zo gemakkelijk om uit te lijnen. Er zit geen fijnregeling op zoals bij de moderne monteringen. Maar met de klassieke manier lukt het goed. Deze montering heeft het voordeel dat ze volledige trillingsvrij is. Het is me nu ook gelukt om ze te sturen via de computer. Dit maakt het eenvoudiger om zwakke objecten te vinden.
Hoe komt het dat een sterk merk van kwalitatief hoogstaande producten in rook kan opgaan?
Dat is het verhaal van de Japanse firma Nihon Seiko Kenkyusho uit Tokyo. De naam zal waarschijnlijk geen belletje doen rinkelen. De merknamen Polarex en Unitron zal bij enkele amateur-astronomen op leeftijd nog iets zeggen. Binnen een kleine groep addicts is dat hét begrip voor de beste refractoren van de jaren 60 tot en met 80 van vorige eeuw.
De vroege geschiedenis
In de jaren dertig startte Nihon Seiko Kenkyusho met het maken van telescopen voor de Japanse markt. Na een onderbreking in de Tweede Wereldoorlog startte Nihon Seiko in de jaren vijftig terug met het maken van telescopen.
De basismerken van Nihon Seiko waren Seiko Scopes en Polarex. In Amerika was er een invoerder en distributeur (United Trading Company) die onder de merknaam Unitron de telescopen op de markt bracht. In Europa werden dezelfde telescopen onder de merken Polarex en Weltblick op de markt gebracht.
Wat maakt het merk zo mythisch? Twee aspecten van de Polarex telescopen waren zeer belangrijk: de hoge kwaliteit en innovatie.
Polarex telescopen waren voor de amateur-astronomen in de tweede helft van de twintigste eeuw de meest kwalitatieve telescopen. Geen enkel ander merk kon tippen aan de kwaliteit van Nihon Seiko binnen dit segment. Optisch en mechanisch waren ze de beste. Tot de jaren zeventig was er weinig concurrentie in Europa.
De ingenieurs van Nihon Seiko waren ook zeer innovatief. Ze ontwierpen telescopen die zeer gebruiksvriendelijk waren en toch zeer robuust. Een Polarex telescoop is bijna niet stuk te krijgen. Het vakmanschap van toen kent weinig navolging. Bepaalde accessoires waren zeer vernieuwend. Nu nog kennen ze hun gelijke niet.
De Polarex telescoop was een systeem instrumenten. Dat betekent dat zowel de refractoren, monteringen en accessoires op elkaar waren afgestemd. De koper moest het merk niet verlaten om alle onderdelen te vinden voor zijn hobby. Polarex was niet de enige met een volledig telescoop systeem. Zeiss Jena, Takahashi, GOTO Tokyo en later Vixen hadden een dergelijk systeem.
Nihon Seiko had een belangrijk nadeel: de prijs. De telescopen waren zeer duur. Een kleine Polarex of Unitron kostte al vlug een maandloon. De prijs steeg nog meer toen de invoerrechten voor Japanse producten verhoogde. Dit maakte dat het prestige objecten waren. Een amateur-astronoom die een Polarex had kreeg aanzien binnen zijn club. Iedereen wilde eens waarnemen met een Polarex. Niemand durfde kritiek te uiten op een Polarex (terecht).
Distributie
De distributie en de fabricage van de telescopen is een ander verhaal. In de hoogdagen van de merken wisten niet veel mensen wat de oorsprong van Polarex en Unitron was.
Unitron werd door een Amerikaanse distributeur van optische instrumenten op de markt gebracht. Geen fabrikant. Zij verdeelden onder andere de Nihon Seiko telescopen. Maar kochten ook onderdelen aan bij andere Japanse bedrijven. Op zich kocht Nihon Seiko zijn onderdelen bij verschillende andere onderaannemers aan. Dat merk je zeer duidelijk aan de monteringen van de telescopen. Geen twee monteringen zijn 100% identiek. Er zijn altijd kleine verschillen. De belangrijkste taak van Nihon Seiko en Unitron was de kwaliteitscontrole. Deze was zeer streng.
De distributie in Amerika was simpel via Unitron. In Europa en vooral in de Benelux was het minder eenvoudig. Eerst en vooral waren er verschillende verdelers die elkaar snel opvolgden. De Benelux is dan ook een kleine markt die moeilijk te rendabiliseren is. Dat merken de hedendaagse telescoop speciaalzaken nog altijd.
De distributeurs in Europa waren de ene keer Unitron Amerika en dan direct via Nihon Seiko. Dit maakt dat er een verschil is in de samenstelling van een Polarex en een Unitron telescoop. Andere accessoires en andere verpakking.
De ene keer waren de accessoires gemerkt de andere keren waren het blanco accessoires. Maar ze kwamen telkens van dezelfde Japanse fabrieken.
Het gevolg van deze onzekere distributie in Europa maakte dat er in bepaalde jaren schaarste was. Schaarste, hoge kwaliteit en hogere prijsklasse maakte dat Polarex een zeer gewild merk was. De amateurs die zich nog Polarex herinneren praten altijd over de catalogi en de advertenties waar ze zich aan vergaapten. Meestal waren de Polarex telescopen buiten bereik. Ook ik koesterde de catalogi van Polarex (heb ze nog altijd).
Marketing
United Trading Company (Unitron) was zeer sterk in marketing. Vooruitstrevend zelf. Vanaf de jaren vijftig plaatsten ze advertenties in de belangrijkste astronomische tijdschriften die ook in Europa werden gelezen. Ze maakten gebruik van testimonia. Werkten met afbetalingsplannen. Er was een member-get-member systeem voor clubs. Direct mails met nieuwe producten of accessoires. Etc.
De merken werden zeer sterk bewaakt en de kwaliteit was een prioriteit.
Het gevolg was een grote naamsbekendheid in Amerika en Europa. Nihon Seiko trok resoluut de kaart van de export. Binnen Japan was de Seiko Scope geen groot merk. Daar waren GOTO, Takahashi, Pentax en Nikon de grote spelers.
Carl Zeiss Jena had in Europa een zeer sterke lijn van telescopen. Maar door de mindere marketing en de minder constante kwaliteit waren zij niet zo succesvol.
De "cabinets"
Nu is het evident dat de verpakking essentieel is voor een product. Dat wisten de Japanners in de jaren vijftig ook al.
Alle Polarex telescopen en accessoires waren verpakt in houten kisten. Geen kratten maar een koffer die Nihon Seiko een "Cabinet" noemde. De koffers waren bijzonder goed afgewerkt. Binnenin was er een precieze onderverdeling waardoor de instrumenten zeer goed beschermd werden. Die Cabinets pasten binnen de Japanse traditie van het maken van houten kistjes en verpakkingen. Typische kenmerken van de Cabinets zijn het groene vilt, de slotjes en de handvaten. Een Polarex addict kan al van ver een Polarex kist herkennen zonder die te openen.
Een Polarex zonder cabinet is geen volwaardige telescoop. De hedendaagse betere telescoopmerken weten dit en zorgen nog altijd voor de aangepaste stevige verpakking in tegenstelling tot de povere verpakking van de Chinese telescopen.
De professionele markt
Wat minder gekend is, is dat Nihon Seiko onder zijn eigen merken Seiko Scope en Polarex ook probeerde voet aan de grond te krijgen binnen de professionele markt met zeer grote refractoren met een doormeter tot 9" of 22,5cm. De 5" en 6" telescopen op sierlijke zwarte zuilen hadden succes. Maar van de grotere modellen zijn er maar enkele gemaakt.
Polarex bleef hoofdzakelijk een amateur merk. Er zijn maar enkele professionele sterrenwachten of gefortuneerde amateur die een Big Polarex hadden.
Het einde van het merk en een tijdperk
Typisch aan een Polarex telescoop is de lange witte buis op een zware zwarte montering. Vraag je een kind om een telescoop te tekenen, dan zal het een lange buis tekenen. De Nihon Seiko refractoren waren achromatische lenzenkijkers. Om een kwalitatief hoogstaand beeld te bekomen is een lange brandpuntsafstand nodig. Vandaar de lange buis. Nadeel is dat het beeldveld van een achromaat klein is en niet lichtsterk. De lange buis maakt dat de telescoop niet zo handig is in het vervoer. Buizen van twee meter waren geen uitzondering.
In verhouding waren de doormeters (een van de belangrijkste kenmerken van een telescoop) zeer klein. De meest populaire Polarex had een doormeter van 60mm. Een refractor met een doormeter van 10cm was al een zeer grote telescoop. Nu is een telescoop met een doormeter van 20cm een kleinere amateur telescoop.
De achromatische telescopen waren zeer geschikt voor Maan en planeten. Van deep-sky was nog weinig sprake. Nochtans zijn deze telescopen ook geschikt voor deep-sky en fotografie. De equatoriale monteringen zijn nog altijd van hoge kwaliteit.
Eind jaren zestig en begin jaren zeventig doen de grotere spiegelkijkers en Schmidt Cassegrain telescopen hun intrede op de amateur markt. Compactere, snellere en grotere telescopen aan een lagere prijs. Drie merken positioneren zich zeer agressief op de markt Celestron, Vixen en later Meade. De concurrentie wordt ongelijk.
In de jaren zeventig is er de zware economische crisis en Nihon Seiko heeft de middelen en de visie niet om op deze trein te springen. Ze blijven vasthouden aan de "onhandige" en dure refractoren.
Dan is er de opkomst van de korte refractoren met beter optieken (ED, SD en Apo) die het mogelijk maakten om kortere en snellere refractoren te maken die beter geschikt zijn voor fotografie en deep sky.
Nihon Seiko deed nog een poging om op de markt te blijven door het lanceren van een "opgevouwen" refractor van het type Schaer. Dit waren compactere telescopen gebaseerd op dezelfde objectieven als de gewone lange refractoren. Er werden maar een paar honderd van deze Schaer refractoren gemaakt. Ze waren niet succesvol omdat de distributie faalde.
Halverwege de jaren tachtig stopte de productie van de Seiko Scope. Er werden wel nog telescopen verkocht maar deze werden samengesteld uit beschikbare onderdelen uit verschillende periodes.
Ondertussen kwam er concurrentie uit andere Aziatische landen met goedkopere telescopen van bedenkelijke kwaliteit die nog altijd worden verkocht door grootwarenhuizen.
Begin de jaren negentig was het verhaal uit.
Polarex en Unitron nu
Bijna dertig jaar na het einde van Nihon Seiko beseffen enkele amateur-astronomen terug dat een Polarex wel een schitterende telescoop is.
Het merendeel van de amateur-astronomen blijven met de vooroordelen dat een achromatische refractor minderwaardig is aan een snelle apochromatische refractor en vooral dat die "oude" telescopen onhandig zijn. Over de Chromatische Aberratie van de achromatische lenzen zijn er boeken vol geschreven. Maar ik weet dat wanneer een amateur eenmaal door een Polarex gekeken heeft hij onder de indruk is en stilletjes zijn mening herziet.
Er is een kentering. Op de tweedehandsmarkt in de Verenigde Staten zijn de prijzen voor de Polarex en vooral voor de Unitron telescopen aan het stijgen. Eerst waren het de verzamelaars die op zoek gingen naar de mooie wit en zwarte telescopen. Ze werden opgesteld als een pronkstuk in de living maar nu merken we dat verschillende telescoopmerken terug interesse hebben in de lange achromaten en ze opnieuw gemaakt worden.
De kwaliteit van de Polarex - Unitron accessoires kent in vele gevallen zijn gelijke niet.
Neem nu de Unihex. Een oculair revolver met plaats voor 5 of 6 oculairen met verschillende doormeters. Verschillende merken doen een poging om een oculair revolver op de markt te brengen. Zonder veel succes.
Kenmerkend voor het Nihon Seiko systeem zijn de buisringen. Via een ingenieus systeem van beugels konden allerlei accessoires moeiteloos op de buis worden bevestigd. Het handigste is de Unibalance. Een verschuifbaar gewicht op de buis dat er voor zorgt dat de telescoop altijd in evenwicht is.
De klassieke rack and pinion focuser is uit de mode. De meeste amateurs denken dat deze klassieke Japanse telescopen minderwaardige en kleine focusers gebruikten. De grote Polarex telescopen hebben focusers met een doormeter van 60mm die vrijwel even precies zijn als Feather Touch focuser. Nadeel is dat de focusers niet voorzien zijn voor de moderne 1.25" en 2" oculairen. Om dit te verhelpen hebben we een eigen lijn van adapters op de markt gebracht die het mogelijk maakt om hedendaagse accessoires te gebruiken op de klassieke Polarex en Unitron telescopen.
Mijn Polarex
Is het nostalgie of mijn voorliefde voor mooi afgewerkte telescopen die maakt dat ik Polarex telescopen ben gaan verzamelen?
Mijn eerste Polarex heb ik gekocht toen ik twaalf jaar was. Een kleine 40mm refractor. De kleinste refractor die ooit gemaakt werd. Ik besefte toen nog niet dat het een super ding was. Mij drang naar een grotere telescoop maakte dat ik op mijn zestiende, na aanraden van Dany Cardoen, een grote 75mm Polarex kocht.
Stomweg heb ik die 15 jaar geleden weggedaan voor moderne telescopen. Was zeer ontevreden over de kwaliteit en afwerking van de Chinese telescopen.
Dan de beslissing genomen om terug Polarex te kopen. Dit kon enkel tweedehands.
Nu heb ik een collectie van ongeveer 20 Polarex telescopen. In de Arcturus Sterrenwacht staan er twee of drie Polarex telescopen vast opgesteld. Daarnaast staat er een vaste opstelling met hedendaagse telescopen. Ik betrap mezelf erop dat ik eerst waarneem met de Polarex telescopen en dan pas met de moderne Celestron C11 of de TEC140.
Het is niet eerlijk om een Polarex te vergelijken met een moderne telescoop. Het is een andere manier van waarnemen. Het beeld is anders. Niet direct beter of slechter maar anders. Het beeldveld en het contrast is anders.
De langere brandpuntsafstand is soms beter geschikt voor onze hemelkwaliteit.
We vergeten te vlug dat zeer veel spectaculaire ontdekkingen werden gedaan met de lange achromaten.
In een buurgemeente stond de telescoop van de vader van een vriend werkloos in een garage. Een prachtig historisch instrument.
Het is een 25cm Newton op een equatoriale montering gemaakt in 1924 door een Franse telescoopbouwer Maurice Manent. De hoofdspiegel heeft een diameter van 25cm met een brandpuntsverhouding van 5.5 en werd gemaakt door Zeiss, Jena. De telescoop en montering werden gemaakt uit onderdelen van Manents refractoren. De originele 6v elektromotor is nog aanwezig en werkt nog. Wat voor de jaren twintig zeer zeldzaam was.
Het is een serieuze telescoop. Weegt ongeveer 200kg. Om waar te nemen is een ladder nodig.
Manent is niet zo gekend als telescoopbouwer. Hij was medewerker van de beroemde Secretan. Manent was actief van 1910 tot ongeveer 1950. Zoals de meeste telescoopbouwers van zijn tijd maakt hij vooral refractoren. Reflectoren waren nog niet zo populair. Weinig bouwers hadden ervaring met reflectoren.
De jaren twintig was de overgangsperiode van de lange refractoren naar de compactere reflectoren met een grotere diameter.
Manent heeft deze telescoop niet opgenomen in zijn catalogus (PDF, vanaf pagina 31) wat erop wijst dat het een unicum is gemaakt op bestelling.
Op basis van de informatie van de vorige eigenaar en wat opzoekingen weten we dat de telescoop werd gemaakt op bestelling voor een Franse (amateur) astronoom om kometen te ontdekken en waar te nemen. In de jaren veertig werd die verkocht aan een Antwerpse apotheker en in 1964 belandde de Manent hier in de streek.
De telescoop is in perfecte staat en is zalig om mee waar te nemen.
De eerste stertest samen met een astrobuddy gaven een vrij goed maar vreemd beeld. Na wat zoeken blijkt dat een derde van de verzilvering van de vangspiegel weg is door oxidatie. Toch nog genoeg om de spiegel te testen. Een Lambda/5 of Lambda/6 is niet slecht voor een dergelijke spiegel. Op basis van het Zeiss serienummer op de spiegel werd die gemaakt in 1924.
De montering is zeer soepel en stabiel. De focuser is het kleinere formaat 24.5mm. Gelukkig passen de Polarex oculairen.
De Ringnevel is een mooie donut en de Andromedanevel laat toch wat detail zien. De kleurweergave van Alberio is perfect.
Eens de spiegels zullen voorzien zijn van een nieuwe coating zal dit een heerlijk instrument zijn.
Voor de jaren zeventig waren het de lange refractoren en enkele spiegelkijkers die de plak zwaaiden bij de amateur-astronomen. Niet echt handige telescopen om op te stellen en mee op stap te gaan. Dan kwam het Amerikaanse merk Celestron met flashy oranje compacte telescopen.
De komst van de compacte Schmidt Cassegrain telescopen (SCT) was het einde van het tijdperk van de lange refractoren en het begin van de race van de goedkopere en compacte telescopen.
Dit was ook het einde van Polarex. De interesse in de lange lenzenkijkers daalde en Polarex had geen antwoord op deze nieuwe evolutie.
De SCT's van Meade en Celestron zijn nog altijd de meest verkochte amateur-telescopen. De kwaliteit van de hedendaagse SCT's is wel minder dan deze van de eerste generatie. De massaproductie in China en de concurrentie maken dat er (te) veel compromissen gesloten worden.
Het grote voordeel van de SCT's is de grotere doormeter in combinatie met een compact toestel.
Optisch zijn de SCT's minder dan een goede refractor. Het verlies aan contrast dit door de centrale obstructie en het gebrek aan baffle's. Maar de grotere lichtwinst maakt ze wel bruikbaar voor deep sky. In de sterrenwacht staat er een C11 (27,5cm doormeter) voor deep sky naast de refractors.
Heb een eerste keer waargenomen met de Celestron C5 en was aangenaam verrast door de optische kwaliteit en het gebruiksgemak. Het was een leuke waarnemingsnacht. Nadeel is dat de zuil zeer laag is. De dag nadien serieus last aan mijn knieën. :-)
De meeste reviews over Meopta microscopen beginnen met de verontschuldiging dat het geen Zeiss Jena is. Natuurlijk is het geen Zeiss, het is een Meopta uit het voormalige Tsjecho-Slowakije.
De oorzaak is dat de meest Oost-Europese microscopen kopieën zijn van de Zeiss. Meopta microscopen zijn geïnspireerd op de Zeiss Jena microscopen. Er zijn grote verschillen.
Een groot verschil tussen Meopta en Zeiss is de productie. Zeiss microscopen werden in grote aantallen gemaakt en Meopta in veel kleinere volumes met een betere kwaliteitscontrole. Heb al Zeiss microscopen gezien van zeer slechte kwaliteit maar nog nooit een slechte Meopta.
De Meopta D800 die ik gebruik dateert van eind jaren 60 en is in zo goed als nieuwstaat. Het is een zware oerdegelijk gemaakte microscoop die bijna niet te verslijten is. Alle mechanismen werken nog zeer vlot. De optieken (oculairen, objectieven en condensor) zijn in perfecte staat. Er is wat kuis- en uitlijnwerk geweest maar voor de rest is de microscoop gebruiksklaar.
Het eerste wat opvalt is de perfecte afwerking. Alle onderdelen zijn in metaal. Nergens plastiek of kunststof. De volledige mechaniek zit ingewerkt in de arm zodat er geen stof aan kan.
De scherpstelling gebeurt door twee grote focusknoppen (5cm doormeter) met een fijne regeling. De scherpstelling is zeer precies en soepel. Hier merk je het kwaliteitsverschil met andere merken.
De D800 komt met drie tubussen: mono, stereo en een fototubus. De houder voor de tubussen is universeel wat maakt dat accessoires van andere merken (Zeiss en Lomo) gebruikt kunnen worden.
De stereotubus heeft een vergroting van 1X en niet 1,5X zoals de meeste andere merken. Dit maakt het waarnemen een stuk aangenamer. De oculairen kunnen afzonderlijk en te samen scherpgesteld worden.
Een nadeel is dat de stereotubus dicht bij de arm staat. Daarom heb ik de stereotubus vervangen door een model van Zeiss. De kwaliteit is dezelfde maar de afstand tot de arm bij Zeiss is groter.
De Meopta fototubus is perfect bruikbaar en solider dan de Zeiss. Maar ik verkies de Lomo fototubus omdat deze meer mogelijkheden biedt met onder andere visuele controle van het fotografisch beeld en verschillende uitstekende foto oculairen.
In de originele Meopta koffer zitten er 10 oculairen. De beste zijn de 10x orhoscopische oculairen.
De objectief revolver is voorzien voor 5 objectieven. Deze zijn standaard voorzien. Ik gebruik een mengeling van Meopta, Lomo en Zeiss objectieven. De revolver heeft een zeer vlotte beweging.
De objecttafel is groter dan normaal met een vlotte XY-beweging. De houder voor de preparaten is voorzien van een springveer die de preparaten perfect op hun plaats houdt.
Onder de objecttafel zit er een condensor met N.A. van 1.4. Een heldere 3-lenzige condensor voor een egale en contrastrijke belichting. Het diafragma werkt nog zeer soepel. De condensor kan zeer vlot uitgelijnd worden.
De condensor heeft 1 nadeel. De doormeter (36,8mm) is geen universele maat en de accessoires van andere merken passen er niet op.
Er zit ook een fase contrast condensor bij met 4 aangepaste objectieven. De kwaliteit van de fase contrast is bijzonder goed.
De belichting is een originele 6v 15w Köhler belichting die perfect kan uitgelijnd worden. Deze zou ik op termijn vervangen door zwaardere LED belichting.
Deze "oude" microscoop voldoet aan alle eisen en is perfect bruikbaar visueel en fotografisch.
Enkele weken geleden lanceerden we een nieuwe fotocatalogus "All photographs Great and Small". De catalogus was gebaseerd op verschillende presentatievormen van fotografie van 1850 tot 1970. Van de kleinste microfoto's tot de grootste afdruk van begin vorige eeuw.
Inhoudelijk zijn het meestal wetenschappelijke foto's. We wisten absoluut niet hoe de lezers zouden reageren op de catalogus. Het is al sinds 1997 dat we regelmatig fotocatalogi uitgeven. Het was de eerste keer over dit onderwerp. Deels de rand van de fotografie. Niet de conventionele fotografie.
De reactie was groot. In 48 uur was een derde van de catalogusitems verkocht. De commentaren zijn lovend en we krijgen waardevolle feedback over de items.
Ondertussen zijn we aan het werken aan een tweede versie van de catalogus met nieuwe vondsten.
